Nieuwsupdate Expertisenetwerk Jeugd Overijssel | december 2022

Welkom bij de nieuwsupdate van het Expertisenetwerk Jeugd Overijssel. We hebben veel mooi nieuws voor je deze keer. Nieuws waarmee we je willen inspireren. Zo bespreken we een casus uit het RET, hebben een mooi interview over de Verklarende Analyse binnen het Geïntegreerde Zorg IJsselland (GiZ), delen een column over taal en cliëntparticipatie en vonden ook heel wat interessante boeken voor je. Kortom: veel leesplezier.

Leren van casuïstiek uit het RET

We kunnen met elkaar veel leren van de casuïstiek die wordt besproken in het RET. We bespreken regelmatig uitgebreid complexe cases die voorbijkomen in het RET. Wat zijn cruciale momenten geweest in een casus? Welke afslag hebben we op welk moment genomen en hebben we dat goed gedaan of hebben we misschien ergens een afslag gemist? En kunnen en willen we in het vervolg dingen op een andere manier gaan doen? We willen hier met het netwerk leren van casuïstiek.

Contextschets

In dit artikel bespreken we de casus van G.*. G. is 14 jaar als er in begin juni 2022 contact met het RET wordt opgenomen. Na een incident is G., ondanks de zorgplicht, op straat gezet door de woonvoorziening waar hij al twee jaar verblijft.  Op het moment dat het RET wordt ingeschakeld zit G. bij Ambiq op een crisisplek terwijl hij eigenlijk een woonplek nodig heeft. Deze crisisplek is tot uiterlijk half juni beschikbaar. Gezien de complexe problematiek van G. geven diverse zorgaanbieders aan geen mogelijkheden te zien om hem op te vangen. Het RET-overleg wordt ingepland om te voorkomen dat G. weer op een crisisbed terecht komt. We zoeken een gezinshuis of zorgboerderij voor G. waar wonen voorop staat en waar veel individuele nabijheid en sturing geboden kan worden.
 
Moeder is ziek, opa en oma zorgen voor het zusje van G. De ex-stiefvader van G. wordt niet geschikt geacht als pleegouder door de pleegzorgvoorziening. Dit omdat hij over onvoldoende pedagogische kennis beschikt. Echter staat hij open voor alle hulp en ondersteuning.

Perspectief van G.

G. kan zich het beste ontwikkelen in een kleinschalige gezinsgerichte omgeving met veel structuur en hulp dichtbij met sturing op zijn emoties. Een plek waar hij mag blijven totdat hij toe is aan de volgende stap. G. doet het goed op school en heeft een vertrouwde mentor en vertrouwenspersoon.

Zoeken naar mogelijkheden

Er is veelvuldig contact geweest tussen de gezinsvoogd en het RET. Bij stiefvader is het volgens de gezinsvoogd veilig genoeg om G. daar structureel te laten verblijven, mits er intensieve ambulante hulp wordt in gezet. Er wordt besloten om deze mooie kans voor G. planmatig met elkaar uit te werken en volledig tegemoet te komen aan de wens van moeder en G. Wat is er nodig om G. bij zijn stiefvader (binnen zijn eigen vertrouwde netwerk) te laten blijven? G. wil dat namelijk het liefst.

Het advies van het RET

Er is tijdens vervolg overleggen een mooie samenwerking ontstaan tussen Ambiq, JBOV, gemeente, ex-stiefvader, moeder en opa/oma en natuurlijk G. Ambiq biedt intensieve ambulante pedagogische ondersteuning voor ex-stiefvader en behandelmogelijkheden voor G. Opa en oma bieden logeermogelijkheden. Om G. staat een hele mooie mix van mensen heen die er samen voor zorgen dat hij op een voor hem veilige en vertrouwde plek kan opgroeien. We willen jeugdigen niet verplaatsen voordat alles geprobeerd is. En in het geval van G. pakt het wel heel goed uit. We luisteren echt naar de wens en de behoefte van de jeugdige en handelen daarnaar.

Hoe blikt de aanmelder terug op het RET?

Wat indruk heeft gemaakt is dat het veelal lukt om op korte termijn een flink aantal mensen om tafel te krijgen die willen meedenken. Ik heb me verbaasd over het gemak waarop mensen/instanties kinderen op straat zetten en de verantwoordelijkheid buiten zichzelf leggen. Met het RET hebben we out of the box kunnen denken. We hebben G. niet verplaatst toen het ingewikkeld werd, maar we zijn hulp gaan vragen bij het RET. Nu hebben we rondom deze jongen en zijn omgeving de hulp georganiseerd die helpend en nodig was. We hebben naar G. geluisterd en hem echt centraal gezet in de oplossing.

En hoe kijkt moeder terug?

Mijn zoon kan blijven waar hij zich veilig voelt. G. voelt zich goed en wil heel graag bij zijn ex-stiefvader blijven.

Wat hebben we geleerd?

In principe woont een jeugdige thuis en als dat niet kan dan zo thuis als mogelijk. Een netwerkplaatsing is daar een mooi voorbeeld van, zodat de jongen naar school kan blijven gaan, kan blijven sport in een vertrouwde omgeving en de mogelijkheid blijft om contact te houden met zijn zieke moeder, opa, oma en zusje die heel belangrijk zijn voor hem.
Daarnaast samen de gewenste hulpverlening rondom de jeugdige en het systeem vormgeven. Hierin de vraag en hulp vanuit netwerk meenemen en samen een plan maken. Dit plan blijvend evalueren, monitoren en bijstellen wanneer de behoeften veranderen.
 
*Niet de echte voorletter. Uiteraard plaatsen we deze informatie na goedkeuring van alle betrokkenen.
 

Column van Lieke Helmes, coordinator Cliëntperspectief

Over cliëntparticipatie, taal en zichtbaarheid

We need words to keep us human.’ Michael Ignatieff, 1986
In het boek Taalkracht beschrijft auteur Christien Brinkgever de in- en uitsluitende werking van taal in het Sociaal Domein. Eén hoofdstuk gaat in op hoe taal bijdraagt aan cliëntparticipatie en het mensperspectief. En daarmee ook de noodzaak dat we met elkaar te zoeken hebben naar nieuwe taal, waardoor het mens-zijn zichtbaar(der) wordt in ons dagelijks handelen en denken. De taal die we gebruiken is namelijk de voorloper en voorspeller van onze gedachten, gevoel en gedrag.

Christien vertelde op het werkplaatsevent van VIAA afgelopen 22 november, dat we dit kunnen we doen door van weettaal naar zoektaal te gaan. Weettaal stigmatiseert, heeft hiërarchie, creëert afstand en gaat over willen weten wat de ander heeft. Zoektaal is evenwaardig, gaat over samen zoeken, is respectvol en is gericht op nieuwsgierig zijn naar de ander. Bijvoorbeeld: Wat is het wat je hierheen brengt? En wat betekent dit voor jou? In plaats van: Wat heb je, wat is jouw klacht? In zoektaal gaat het om de herkenning van de gezamenlijkheid. Het gaat niet om de individu, maar om de relatie (tot iets of iemand).

Welke taal of termen zou jij graag anders willen verwoorden? Dit is wat er naar voren kwam in gesprek met enkele jongeren en professionals (zonder daar al nieuwe woorden voor te hebben):
‘Ik zit in de jeugdzorg’
‘De jongere knalt eruit’
‘We willen geen jongeren meer rondpompen’
‘De bedden moeten vol’
‘De jongere is geplaatst’
 
Onderstaand staan twee alinea's uit het hoofdstuk. Via deze link is het hele hoofdstuk te lezen.

Twee werelden

Wie enige tijd in de gezondheidszorg rondloopt, bekruipt langzaam maar zeker het gevoel dat er ten minste twee werelden van zijn (denk daarbij ook aan wat Syan Sontag hierover schreef in Illnus as Metaphor, 1978). In alle gesprekken over meten, weten en keuzes lijkt datgene waar het in de zorg eigenlijk om draait niet te worden aangeraakt, lijden. Rechten, vrije keuzes, uitkomsten verzachten niet het lijden van de mensen die ziek worden. Aanraking, gezien worden en nabijheid zijn wel antwoorden op dat lijden. Twee werelden dus: de eerste is een wereld waarin meetbaarheid, transparantie, rationele keuzes, voorspelbaarheid en verantwoordelijkheid het morele discours van patiëntschap bepalen. In die wereld plaatst de zorg zich in vergelijkbare domeinen als de markt en andere competitieve omgevingen. In de markt gaat het er daadwerkelijk om de best meetbare uitkomst – daar waar het marginale nut het hoogst is – te bevorderen. Ook in de gezondheidszorg als kennisomgeving gaat het om de excellentie in kennis: kennis die zich kenmerkt door vergelijkbaarheid en herhaling en die dus wetenschappelijk beproefd is.
De andere wereld van zorg is die van het verzachten van lijden, niets meer of minder. Een wereld die veel weerbarstiger is, die zich niet altijd laat vangen in heldere taal en zelf soms ontsnapt aan de taal van algemeenheden en generalisatie. Een wereld die meer en meer onzichtbaar lijkt te worden in het geweld van meetbaarheid, transparantie en digitale eenduidigheid. Maar ook een wereld die meer en meer behoefte lijkt te hebben aan een taal en daarmee aan zichtbaarheid.

Het is taal geven aan wat ons mens maakt

Meedoen in de zorg betekent niet alleen gezien worden als cliënt, maar ook als de unieke persoon die ik ben op dat moment. Mee doen in de zorg betekent ook dat de ander een stukje met mij meeloopt nu mijn heden en toekomst zo ongewis blijken te zijn. Meedoen betekent dat ik mijn verhaal probeer te vertellen aan de ander, die luistert. De ander zien en horen vraagt tijd, en ook moed. Het vraagt van de ander, dat hij zijn waarneming traint - ‘Zie ik het goed of wil ik alleen maar zien wat ik herken?'. Dit kan pijnlijke gewaarwordingen opleveren van je eigen vooroordelen en valkuilen: niets is zo lastig als goed zien en luisteren (Miranda Fricker, Epistemic Injustice).
 

Opgave Verklarende analyse

Verklarende analyses ontbreken bij de meeste RET-aanmeldingen. Dat is jammer, want zonder een goede analyse kan het RET haar werk minder goed doen. Binnen het project Geïntegreerde Zorg IJsselland (GiZ), dat vanaf 1 januari 2023 van start gaat, gaat er gewerkt worden met een vorm van een verklarende analyse. Netwerkcoördinator van de opgave Verklarende analyse, Suzanne Hautvast, ging hierover in gesprek met projectleider tot 1 januari, Esther van den Broeke, en coördinator vanaf 1 januari, Petra Haarman. Zij vertellen er graag meer over.
 
“We maken voor alle jeugdigen die zich bij ons aanmelden een Verklarende Analyse om pas daarna te bepalen welke hulp wordt ingezet. De meerwaarde van zo’n integrale analyse is allereerst dat hij samen met de jeugdige en/of ouders en betrokkenen wordt opgesteld. Doordat de analyse op maat is gemaakt, wordt het een analyse van de jeugdige/gezin. Dat is alvast een begin van goede hulp. Stressfactoren, krachten, verwachtingen, vaardigheden, steunfactoren en kwetsbaarheden worden in kaart gebracht en de samenhang daartussen, zodat er een gezamenlijk beeld is van wat er aan de hand is. Daarna kunnen jeugdige en/of ouders en hulpverleners gezamenlijk bepalen wat nodig is en gericht aan de slag gaan met de benoemde problemen.”

Durven stilstaan

Het maken van een analyse is niet eenvoudig, vooral niet omdat de jeugdigen die zich aanmelden in situaties verkeren waar vaak betrokkenen het idee hebben dat er snel iets moet gebeuren. Het maken van een analyse kost tijd en werkt juist vertragend. Het vergt dus wel wat moed om in een ernstig vastgelopen situatie toch te durven stilstaan. Bovendien lukt het niet altijd om alle perspectieven op één lijn te krijgen en vinden verschillende partijen iets anders. Zolang dat bespreekbaar blijft, hoeft dat geen probleem te zijn. Aan de andere kant is het ook zo dat we het wiel niet opnieuw uitvinden hiermee. Er is vaak al veel informatie over jeugdigen en ouders beschikbaar.

Intensieve samenwerking voor Geïntegreerde Zorg

Geïntegreerde Zorg, waarbij negen aanbieders de verantwoordelijkheid nemen om bij dreigende uithuisplaatsing en/of een stagnerende ontwikkeling jeugdigen vaker thuis of zo thuis mogelijk hulp en een toekomstperspectief te bieden, is namelijk niet zomaar iets. Dit vraagt om intensieve samenwerking tussen aanbieders om hulp te bieden die aansluit bij de hulpvraag van de jeugdige. Deze jeugdigen hebben vaak al veel hulp ontvangen en hebben al op meerdere plekken verbleven en dat is niet succesvol verlopen. Het onderzoek van ketenbreed leren laat duidelijk zien dat de uitspraak: Baat het niet, dan schaadt het niet, voor deze jeugdigen niet op gaat. Integendeel: het schaadt wel als de juiste zorg niet wordt ingezet. Het onderzoek wijst uit dat als een vorm van een verklarende analyse samen met de jeugdige en de ouders is gemaakt, alleen dan de aansluitende hulp ook passend zal zijn. Bovendien wordt de kans vergroot dat jeugdigen en hun ouders zich gehoord voelen, zich herkennen in de analyse en er een gedeeld uitgangspunt ontstaat voor het kiezen van passende hulp.

Aansluiting in werkwijze

In de kerngroep van het GiZ is niet lang gepraat over het al dan niet werken met een vorm van een Verklarende Analyse. Betrokkenen waren bekend met holistisch kijken, het uitgangspunt dat je jeugdigen niet moet verplaatsen en met het ‘vertragen en verdragen’. “Uiteindelijk willen we die uithuisplaatsing natuurlijk voor zijn. Dus hoe eerder er een goede analyse ligt, hoe beter. Zodra het triageteam van de Geïntegreerde Zorg compleet is, gaan we met drie aanbieders van de verschillende vormen van een Verklarende Analyse, Molendrift, Peers en Hilde Tempel, in gesprek om te bepalen welke werkwijze het meest aansluit bij onze manier van werken.”
 

Boekentips

In aansluiting op het interview over de Verklarende Analyse delen we graag deze boekentip met je: Vakbekwaam redeneren in de jeugdhulp door Harrie van Leeuwen en Marca Geeraets (2022). Meer informatie over het boek vind je hier.

 


Een andere boekentip die we met je delen is Een ongelukkige plek van Afke Jong. In deze verhalenbundel worstelen moeders en vaders, dochters en zonen met die ene belangrijke kwestie: ben ik goed genoeg, heb ik het goed genoeg gedaan? Het is niet eenvoudig deze vraag te beantwoorden. Goed genoeg blijkt een precair evenwicht tussen omstandigheden, geschiedenis, persoonlijkheid en geluk. Misschien hadden net iets andere omstandigheden een leven een andere wending kunnen geven. Misschien. Tegelijk wordt iemands persoonlijkheid juist door die omstandigheden gevormd. Afke weet uit eigen ervaring dat ouderschap niet altijd vanzelf gaat. Als ervaringsdeskundige ouder zet ze zich in voor de jeugdzorg en bij de gemeente als adviseur jeugd. Meer informatie vind je hier.

 


Villa Pinedo heeft ook een mooi boek uitgegeven. Elk jaar krijgen 86.000 thuiswonende kinderen te horen dat hun ouders gaan scheiden. Soms gaat het goed, vaak ook niet. Dat kan anders. Marsha Pinedo, oprichter van Villa Pinedo – dé online community voor kinderen met gescheiden ouders – neemt je in dit boek bij de hand. In Aan alle gescheiden ouders laat Marsha de kinderen zelf aan het woord, in persoonlijke verhalen die iedere ouder zullen raken: wat zij meemaken, voelen en denken. Op een indringende manier openen deze kinderen je de ogen, aangevuld met tips en adviezen van deskundigen en oefeningen waar je meteen iets mee kunt. Zodat jouw kind later kan zeggen: ‘Mijn ouders? Die zijn echt goed gescheiden.’ Meer informatie over het boek Aan alle gescheiden ouders vind je hier.
 

Uitnodiging Referaat Mediant

Als het avondmaal een bord met levende spinnen lijkt. Eetstoornissen bij Kinderen en Jongeren. Mediant organiseert een referaat over Eetstoornissen. Je kunt hiervoor digitaal, maar ook fysiek aansluiten. Kijk hier voor meer informatie en aanmelden.

Lancering School’s cool Twente

Op 13 december wordt School’s cool Twente gelanceerd. Dit bericht delen we graag met je, omdat “onze” Geerten van der Meer, vanaf het begin betrokken bij het Expertisenetwerk, bestuurslid is van deze mooie club. Geerten neemt helaas deze maand afscheid van het Expertisenetwerk, omdat ze vanaf januari start met de opleiding tot Klinisch Psycholoog. Via deze weg bedanken we Geerten voor haar betrokkenheid en inbreng bij het Expertisenetwerk en wensen haar heel veel plezier met haar opleiding en natuurlijk met School’s cool. Wil je aanwezig zijn bij de lancering? Meld je dan snel hier aan.
 

Fijne feestdagen

Dit was alweer de laatste nieuwsupdate van 2022. We wensen je hele fijne feestdagen en bedanken je voor de fijne samenwerking. Uiteraard gaan we volgend jaar vol goede moed en vanuit verbinding weer verder. Bijvoorbeeld met de werksessie op 19 april. Daar ontvang je in het nieuwe jaar de uitnodiging voor, maar zet hem alvast in je agenda. We spreken elkaar in het nieuwe jaar. Met de feestelijke groetjes van Esther, Lieke, Dorothy, Inge, Marlous, Suzanne, Maaike, Saskia, Geerten en Monique.