Naast wetenschappelijke kennis en praktijkkennis zou ervaringskennis als gelijke kennisbron gezien moeten worden binnen jeugdhulp. En dat vraagt wel wat van je organisatie. Hoever zijn we in Overijssel met deze ontwikkelingen en wat doen organisaties hierin? Maar allereerst: waarom is dat eigenlijk belangrijk?

Lieke Helmes heeft, als netwerkcoördinator Cliëntperspectief bij het Expertisenetwerk Jeugd Overijssel, in de afgelopen maanden binnen jeugdhulpaanbieders in Overijssel onderzoek gedaan naar “ervaringskennis als gelijkwaardige kennis”.

Lieke: Dit gaat over jeugdigen en hun ouders. Als wij het goede willen doen , dan zullen we moeten luisteren wat zij ons te vertellen hebben. De kennis die in hun ervaringen ligt, dat noemen we ervaringskennis. Dat is breder dan alleen de ervaring van een ervaringsdeskundige, dat gaat ook over de kennis van het informele netwerk en de kennis van de medezeggenschapsraad. Als we willen transformeren met elkaar dan hebben we beter naar hen allen (en elkaar) te luisteren en die kennisbron te benutten. Binnen het landelijke overleg met alle acht bovenregionale Expertisenetwerken (BEN’s) zijn we heel erg aan het zoeken hoe we ervaringskennis en clientperspectief goed met elkaar organiseren. Dat doen we door aan elkaar te vertellen wat we doen in de regio’s en elkaar daarop te bevragen.

Lieke werkt al jaren als verbinder tussen inwoners, zorgaanbieders en gemeenten. Vanuit een positieve en tegelijkertijd kritische houding probeert ze mensen elkaar te laten begrijpen en van elkaar te laten leren. Dat heeft niet alleen met taal te maken, maar ook met het inzichtelijk maken van processen, rollen en posities. Gelijkwaardigheid is daarbij essentieel.

Onderzoek naar gelijke kennis

Lieke is intern gestart met haar onderzoek naar ervaringskennis als gelijke kennis. Ze onderzocht hoe we ervaringskennis en clientperspectief kunnen vertegenwoordigen binnen het RET en organiseerde dat ervaringsdeskundige Leonie werd toegevoegd (als vast RET-expert) aan het RET-overleg. Vervolgens is Lieke op bezoek gegaan bij organisaties van de RET-experts.

Bevlogen mensen

In iedere organisatie  werken wel een paar mensen die actief bezig zijn met ervaringskennis en clientperspectief. Allemaal super betrokken en bevlogen mensen, die ervoor zorgen dat ervaringskennis en clientperspectief binnen iedere organisatie leeft. Toch is iedere organisatie ook aan het stoeien hoe je ervaringskennis en clientperspectief niet persoonsafhankelijk maakt en hoe je het borgt en inbedt in de organisatie. Daar ligt een uitdaging. Een visie vanuit de organisatie op ervaringskennis en clientperspectief kan dan helpend zijn.

Werkzame elementen

Er zijn zes werkzame elementen binnen ervaringskennis en clientperspectief die je kunt ontwikkelen om je visie handen en voeten te geven. Deze elementen zijn:

• Medezeggenschap
• Ervaringsdeskundigheid
• Informeel netwerk
• Rechtspositie van de cliënt
• Toegankelijkheid
• Organisatiestructuur

Binnen deze elementen zijn er allerlei subthema’s, zoals de functies die ervaringskennis en clientperspectief in de organisatie agenderen en aanjagen, de vergoeding die er tegenover staat, opleidingseisen en meer. We hebben er een visuele checklist van gemaakt. In de interactieve pdf staan allerlei links naar goede voorbeelden van ervaringskennis als gelijkwaardige kennis.

Wat nog veel belangrijker is: we kunnen ontzettend veel leren van elkaar. Er zijn heel veel mooie voorbeelden hoe het kan, die voorbeelden inspireren en brengen energie. Dat moeten we met elkaar delen.

Inspirerende voorbeelden

Accare heeft bijvoorbeeld een flexibel cliëntpanel en bij aanvang van zorg kunnen cliënten aangeven of ze willen meewerken. Accare brengt viermaal per jaar een enquête uit en ze vragen het flexibele cliëntpanel om op thema mee te denken. Zo halen ze meer input op. Een ander mooi voorbeeld is de gemeente Zwolle. Die organiseert drie sessies met jeugdigen die ervaringen met elkaar delen, waarna deze jeugdigen daar zelf de rode draden uit halen. Vervolgens bepalen de jeugdigen wie hun verhaal moeten horen en organiseren ze dat. In de laatste sessie geven de jeugdigen terugkoppeling over het delen van hun verhaal. Of denk aan JIM (Jouw Ingebrachte Mentor).

Gelijkwaardigheid

Vanuit de professional is er vaak een heel andere beleving op zorg dan vanuit de cliënt. Het maakt dan niet uit of je voor een jeugdhulporganisatie werkt of voor een gemeente. We horen ons bewust te zijn voor wie we eigenlijk werken. En dat zijn de jeugdigen en hun gezinnen. Alle verhalen moeten gehoord blijven worden en wij professionals horen daarnaar te luisteren. Daarmee is niet gezegd dat wetenschappelijke kennis of praktijkkennis meer waar is. De kunst is om alle drie de kennisbronnen er te laten zijn. We zien wel dat het gelijk stellen van ervaringskennis nog minder ingebed en geborgd in de organisaties. Maar weinig gemeenten hebben een jongerenraad, maar hoe kunnen we nou beleid maken als we niet luisteren naar wat er nodig is? Gelijkwaardigheid is een woord dat heel gemakkelijk uitgesproken kan worden, maar heel moeilijk is om uit te voeren. Laten we elkaar daarbij blijven helpen.

Lerend netwerk?

Er wordt momenteel onderzocht hoe een lerend netwerk op te richten over het inzetten van ervaringsdeskundigen. Één van de elementen hoe ervaringskennis als gelijke kennisbron kan benutten. Deel willen nemen aan de voorverkenning van dit te ontwikkelen lerend netwerk of meer willen weten over de voorverkenning: lees dan de laatste pagina van de visuele checklist.